Παρουσίαση ινδοευρωπαϊκών γλωσσών

Από την Ασπασία Μπέρμπερη, Φιλόλογο Α.Π.Θ.

Η ανακάλυψη της θαλάσσιας οδού προς την Ινδία το 1498 από τον Βάσκο ντα Γκάμα υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για την ανάπτυξη της ινδοευρωπαϊκής θεωρίας. Σύντομα οι Ευρωπαίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην Ινδία και εκεί ήρθαν σε επαφή με την ιερή γλώσσα της Ινδίας, την σανσκριτική. Η μελέτη της σανσκριτικής σύντομα τους οδήγησε στην παρατήρηση ότι μεμονωμένες λέξεις της σανσκριτικής μοιάζουν με λέξεις ευρωπαϊκών γλωσσών. Ο Sir William Jones, που ήταν αρχιδικαστής της Καλκούτας και ιδρυτής της Ασιατικής Εταιρείας, το 1786 ήταν ο πρώτος που μίλησε επίσημα για στενές σχέσεις της σανσκριτικής με τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Στην ομιλία του στην Εταιρεία αναφέρει τα εξής: « Η σανσκριτική γλώσσα, όποια και να είναι η ηλικία της, έχει υπέροχη δομή∙ είναι τελειότερη από την αρχαία ελληνική, πλουσιότερη από την λατινική και πιο εκλεπτυσμένη από αυτές, ενώ ταυτόχρονα η συγγένεια που παρουσιάζει και με τις δύο, τόσο στις ρίζες των ρημάτων όσο και στους γραμματικούς τύπους, είναι τόσο στενή, που δεν θα μπορούσε να αποδοθεί σε τυχαίο γεγονός∙τόσο στενή, μάλιστα, που κανείς φιλόλογος δεν θα μπορούσε να μελετήσει και τις τρεις γλώσσες χωρίς να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι έχουν αναβλύσει από μία κοινή πηγή, που ίσως δεν υπάρχει πια.» (R.S.P. Beeks, «Εισαγωγή στη συγκριτική ινδοευρπαϊκή γλωσσολογία»,μτφ Γ. Παπαναστασίου-Σ. Τσολακίδης, Θεσσαλονίκη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2004).

Οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες εκτείνονται σε μια γεωγραφική περιοχή από την Ινδία μέχρι την Ευρώπη. Οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες καταλαμβάνουν μια ευρύτερη περιοχή, καλύπτοντας όλη σχεδόν την ευρωπαϊκή ήπειρο και εκτεινόμενες στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολίας, στο Ιράν μέχρι την Ινδία και το κινεζικό Τουρκενστάν. Ο όρος «ινδοευρωπαϊκός» (Indo-European) χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1813 από τον άγγλο φυσιογνώστη και αιγυπτιολόγο Thomas Young σε μια συζήτηση για το βιβλίο Mithridates του Adelung.

Η παρουσίαση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών θα γίνει ανάλογα με την σπουδαιότητα της κάθε γλώσσας στην αποκατάσταση της πρωτοϊνδοευρωπαϊκής ή ΠΙΕ. Έτσι έχουμε τiς εξής γλώσσες: 1. ινδοϊρανική, 2. ελληνική, 3. ιταλικές γλώσσες, 4. γλώσσες της Ανατολίας, 5. βαλτοσλαβική, 6. κελτική, 7. τευτονική, 8, τοχαρική, 9. αρμενική,10. αλβανική. Εκτός, όμως, από τις παραπάνω γλώσσες στο ευρωπαϊκό χώρο εμφανίζονται άλλες γλώσσες, οι οποίες δεν μας έχουν δώσει ολοκληρωμένα κείμενα εκτός από κάποια τοπωνύμια και κύρια ονόματα. Τέτοιες γλώσσες είναι οι φρυγική,μεσσαπική, θρακική, βενετική, ιλλυρική.