Οι Ιταλικές γλώσσες

της Ασπασίας Μπερμπέρη, Φιλολόγου Α.Π.Θ.

Σον ιταλικό χώρο έχουμε μια ποικιλία γλωσσών τόσο ινδοευρωπαϊκών όσο και μη ινδοευρωπαϊκών. Οι ινδοευρωπαϊκές ιταλικές γλώσσες χωρίζονται σε δύο ομάδες, α)τη λατινιφαλισκική και β)τη σεβελλική ή οσκοουμβρική. Το σύστημα γραφής που χρησιμοποιήθηκε στην ιταλική χερσόνησο είναι το ελληνικό αλφάβητο προσαρμοσμένο στο φωνολογικό και φωνητικό σύστημα της λατινική και των άλλων ιταλικών γλωσσών.

α.Λατινοφαλισκική.

Η λατινικοφαλισκική αποτελείται από δύο υποομάδες, την λατινική και την φαλισκική.Η λατινική θεωρείται η σημαντικότερη γλώσσα της ιταλικής γλωσσικής ομάδας λόγω της επικράτησης των Ρωμαίων πάνω στους άλλους λαούς της Ιταλίας και κυριάρχησε γλωσσικά. Οι αρχαιότερες επιγραφές βρέθηκαν στην περιοχή της Ρώμης και χρονολογείται τον 6^ο αιώνα π.Χ. με πιο γνωστή την επιγραφή από το Praeneste, η γνησιότητα της οποίας αμφισβητείται: Manios med FheFhaked Numasioi(= Manius mē fēcit Numeriō “Ο Μ. με κατασκεύασε για τον Ν.) Τα πρώτα λογοτεχνικά έργα στη λατινική αρχίζουν από τον 3^οαι. π.Χ.. Η κλασική περίοδος της γλώσσας εκπροσωπείται από τα γραπτά του Κικέρωνα και του Ιούλιου Καίσαρα. Σημαντική είναι, επίσης, η δημώδης μεσαιωνική λατινική από την οποία προήλθαν οι ρομανικές γλώσσες (ιταλική, ισπανική,πορτογαλική, γαλλική, ρουμάνικη).

Η φαλισκική μιλιόταν στην περιοχή Falerii στα βόρεια της Ρώμης. Στη φαλισκική μας έχουν σωθεί επιγραφές μεταξύ του 6^ου και του 2^ου αι. π.Χ., με πιο σημαντική την επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη σε ένα κύπελλο (4^ος αι.π.Χ.): foied vino pipafo cra carefo(=hodiē vīnum bibam crās carēbō “σήμερα θα πιω κρασί, αύριο θα [το]στερηθώ”).

β.Σεβελλική ή οσκοουμβρική

Η σεβελλική ή οσκοουμβρική χωρίζεται σε δύο υποομάδες, την οσκική και την ουμβρική.Η οσκική ήταν η γλώσσα των Osciτης Καμπανίας και μας είναι γνωστή μέσα από 200 περίπου επιγραφές από τον 5^οκαι κυρίως τον 1^ο αι. π.Χ., με γνωστότερες τις Tabula Batina καιCippusAbellanus. Από τις οσκικές επιγραφές άλλες ήταν γραμμένες στη δική της γραφή, άλλες σε αρχαίο ελληνικό αλφάβητο και άλλες σε λατινικό. Στη δεύτερη ομάδα ανήκει η ουμβρική που μιλιόταν στην Ουμβρία, ανατολικά της Τοσκάνης. Στην ουμβρική πέρα από κάποιες επιγραφές διαθέτουμε και επτά χάλκινους ενεπίγραφους πίνακες που ανακαλύφθηκαν στο Ιγούβιο και ονομάζονται Tabulae Iguvinae (Πίνακες του Ιγουβίου). Το περιεχόμενο τους είναι θρησκευτικό, πιο συγκεκριμένα είναι οδηγίες για τα μέλη μιας θρησκευτικής αδερφότητας. Οι παλαιότεροι είναι γραμμένοι σε μια ιδιαίτερη γραφή, ενώ οι μεταγενέστερη σε λατινικό αλφάβητο.Χρονολογούνται από το 400 π.Χ. περίπου ως το 150 π.Χ.